Kuvel Kalesi nerededir?

Kol Kalesi, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Yalnızçam DaÄŸları’nın eÅŸi bulunmayan zirvesinde, Ardahan Kolköy köyünde bulunan Orta ÇaÄŸ Gürcü kalesidir. Kveli Kalesi veya Kuveli Kalesi olarak da bilinir. Türkçe “Kol” adı “Kveli” ya da “Kueli”den gelir.

KUVEL KALESÄ°NÄ°N TARÄ°HTEKÄ° YERÄ°

İlk kez 10. yüzyılın başlarındaki Gürcü kaynaklarında ortaya çıkan Kol Kalesi, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilene kadar Samtshe eyaletinin temel tahkimatıydı.

Kol Kalesi, artık büyük ölçüde harap olup, günümüzde Gürcistan sınırına yakın olan Türkiye’nin kuzeydoÄŸusundaki Ardahan ilinin Posof ilçesinde Kolköy köyündedir.

Ä°lk kez 10. yüzyılın baÅŸlarında Gürcüce yazılan haber metninde Stepane Mtbevari’nin Gürcü kaynaklarından Azerbaycan Emiri Yusuf Ibn Abi’l-Saj-Abu l’K’asim’in iÅŸgal ordusuna direniÅŸ yeri olarak Gobron’un tutkusu bahsedilir. Bu kaynaÄŸa göre, Kol Kalesi 28 günlük kuÅŸatma sonrasında düştü ve ayrıcalıklı bir Hristiyan olan Gürcü komutanı Gobron, Ä°slam’a geçmeyi reddettiÄŸi için öldürüldü.

Kol Kalesi, 920’li yıllara gelindiÄŸinde, Constantine Porphyrogennetos’un (VII. Konstantin) De Ceremoniis’inde Kouel (Κουελ) olarak adlandırılan ve kaleden sonra adlandırılan bir Gürcü dükkanı olan Javakheti’nin baÅŸ kalesi olarak ortaya çıkmıştı.

Bu pasajda VII. Konstantin, Profesör Cyril Toumanoff’a göre Gürcistan Bagratid Prensi II. David olabilecek “Kouel’in Arkonu” na atıfta bulunmaktadır. Kol Kalesi, baÅŸka yerlerde VII. Konstantin tarafından Yunan Tyrokastron eÅŸdeÄŸeri tarafından anılır ve daha sonra David’in uzaktan kuzeni, II. Gurgensahip olur. II.Gurgen, daha sonra Kol Kalesi ve Acara Özerk Cumhuriyeti’ni kayın babası Ashot Kiskas’a Klarceti’nin karşılığında verdi ve daha sonra onu da bu durumdan mahrum etti. II. Gurgen 941’de öldükten sonra Kol Kalesi, kuzenlerine geçti ve sonuçta 1008’de Gürcistan Krallığı’ın ilk kralı olan III. Bagrat tarafından diÄŸer Bagrat sülalesine miras kaldı.

Stratejik konumu nedeniyle Kol Kalesi, tarih boyunca birçok askeri çatışmalara savaÅŸlara ve kuÅŸatmalar gördü. Kol Kalesi 1040’lar da, isyancı Gürcü savaÅŸ aÄŸası IV. Liparit’in kontrolü altına girdi. IV. Liparit, sonunda 1059 yılında Gürcistan Kralı IV. Bagrat tarafından yok edildi.

Görünen o ki, görünüşte kaleye Murvan Cakeli Hanedanı sahipti. 1060’lar da Kol Kalesi’nin Eristavisi ( Paradan sorumlu kiÅŸi). 1065 yılında Gürcistan kampanyaları sırasında Selçuklular Sultanı Alp Arslan tarafından ele geçildi. 1080’de, Muhtemelen Memlûk Sultanlığından mezarlı Amir tarafından yönetilen Türkler, Kol Kalesi’ndeki Gürcistan Kralı II. Giorgi’yi ÅŸaşırtmış ve maÄŸlup etmiÅŸtir. 16. yüzyılda, Kol Kalesi, güneybatı Gürcistan’ın çoÄŸuyla birlikte Osmanlı yönetimine girmiÅŸ ve geçmiÅŸ önemini yitirmiÅŸtir.