Haluk Bilginer’in Yeni Dizisinde 3. Dünya Fırtınası Koptu
15 Aralık’ta yayın hayatına başlayacak olan “Türk Dedektif” dizisi, fragmanı yayınlandıktan sonra filtre tartışmalarıyla gündeme geldi. Dizideki görüntülerde kullanılan sarı tonlarının, Türkiye’yi “üçüncü dünya ülkesi” olarak gösterdiği eleştirileri yapıldı.
Yazar Barbara Nadel’ın Müfettiş Çetin İkmen karakterini konu alan polisiye roman serisinden uyarlanan dizi, İstanbul’da geçiyor. Fragmanda, İstanbul’un tarihi ve modern yapıları, sarı tonlarının hakim olduğu bir filtreyle gösteriliyor. Bu filtre, bazı izleyiciler tarafından Türkiye’nin “üçüncü dünya ülkesi” olarak gösterildiği şeklinde yorumlandı.
Sosyal medyadaki eleştirilerde, “Dizi, Türkiye’yi geri kalmış bir ülke olarak gösteriyor”, “Bu filtre, Türkiye’nin potansiyelini yansıtmıyor” gibi yorumlar yapıldı. Bazıları ise, “Filtrenin sadece estetik bir tercih olduğunu” savundu.
Filtre tartışması, kısa sürede “Geceyarısı Ekspresi” filmine kadar uzandı. 2021 yapımı filmde de İstanbul, sarı tonların hakim olduğu bir filtreyle gösterilmişti. Bu durum, bazı izleyiciler tarafından “Türk Dedektif” dizisindeki filtre tartışmasını hatırlattı.
Dizi yapımcıları, filtre tartışmalarına ilişkin henüz bir açıklama yapmadı.
Akademisyen Dr. Işıl Acehan sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda kullanılan sarı filtreyi Kings College Üniversitesi Film Çalışmaları bölümü öğretim üyesi Dr. Victor Fan’ın tespitiyle eleştirdi:
“Hollywood’da ve dünyanın öteki ülkelerinde ana akım sektörün birçok film yapımcısı kendilerini belirli bir topluluğun sosyo-politik kaygılarına karşı sorumlu hissetmiyor.
Bir görüntü veya film yönetmeni Afrika, Latin Amerika ve Güney Asya’da geçen sahnelerde sarı filtre kullanarak hedeflediği izleyicinin (yani kendisi gibi olan izleyicinin) bunu yoksulluğun, ‘modernite öncesi dönemin’, kanunsuzluğun hakim olduğu bir toplumla ilişkilendirmesini sağlayacak bir alan yaratmayı amaçlıyor.
Amaçlanan etki olsun ya da olmasın, bu filtre Rio De Janiero’nun gecekondu mahallelerinde geçen City of God gibi filmlerde görüldüğü gibi sıklıkla “üçüncü dünya” estetiği çağrıştırıyor. Renk teorisi açısından sarının tam tersi olan mavi filtre ise fütüristik, canlı ve ilerici toplumları temsil ediyor.”
Dr. Işıl Acehan, King’s College’dan Dr. Victor Fan’ın filtre kullanımıyla ilgili tespitinden sonra “Filtresiz mavi olan İstanbul’a dizide uygulanan ‘Üçüncü Dünya ülkesi-geri kalmış toplum filtresi’ kullanılmasına bir Türk yapım şirketinin izin vermesi de oldukça ironik. Fragmanda bile Türkiye için yıllardır süregelen steryotiplerin çoğu görülüyor zaten. Filmlerde hastalıklı, tehlikeli, ilkel ortam etkisi vermek için kullanılan sarı filtreye eklenmiş olan dumanlar bu etkiyi iyice pekiştirmiş. Netflix’in 2020 yapımı Extraction filminde
Bangladeş’te kullanılan sarı filtre Bangladeşlileri çok kızdırmıştı.
Netflix’in yayınladığı kamera arkası görüntüsünün mavi olmasına ‘lensteki hardalı silmeyi unutmuşsunuz’ gibi yorumlar yapılmıştı” diyerek dizideki ışık ve filtre kullanımını eleştirdi.
‘GECEYARISI EKSPRESİ’ HATIRLATMASI
Dr. Işıl Acehan paylaşım serisinde bir dönem Türkiye’nin dünyadaki imajına büyük zarar veren ‘Geceyarısı Ekspresi / Midnight Express’ filmini de hatırlattı. Dr. Acehan “En azından bir Türk yapımcının da ortağı olduğu ve dünya çapında bir aktörümüzün oynadığı bir işte daha dikkatli olunmalı diye
düşünüyorum” dedi.
